5/19: Przypowieści 4 rozdział

WSTĘP

- rozdział dość ogólny

- pojawiają się motywy, które już występowały wcześniej - mądrość jako ozdoba, chodzenie prostą drogą, zło bezbożnych, napomnienia dla syna

- trzy części wydzielone wstępnymi słowami zwracania się do syna

- ciekawa część pod koniec rozdziału - nawiązanie do kilku części ciała i ich uczestniczenia w mądrym postępowaniu

4:1-6 WSPOMNIENIA Z DZIECIŃSTWA

- prawdopodobnie wspomnienia Salomona, jeśli założyć, że to on jest autorem tej części przypowieści

4:7 - NABYWANIE MĄDROŚCI

- NP niekoniecznie najszczęśliwszy przekład -- raczej mądrość jest początkiem wszystkiego, jest najważniejszą rzeczą

4:12 - SKRĘPOWANE KROKI

- być może jakiś idiom hebrajski

- to hebrajskie słowo występuje w takich sytuacjach: Jakub obawia się Ezawa przed spotkaniem po latach; Dawid obawia się ukamienowania przez wrogów; Izrael boi się, bo ktoś zamierza wypowiedzieć wojnę; Amnon zakochał się w przyrodniej siostrze i aż od tego zachorował

- ten werset może mówi, że nie należy samemu wchodzić w sytuacje, które prowadzą do skutków, które będą nas napawały strachem - ale w życiu nie zawsze da się tego uniknąć.

4:13 TRZYMANIE SIĘ KARNOŚCI

- karność - wg Stronga nauczanie, instruction, dyscyplina

- w dzisiejszych czasach często bazujemy na przyzwyczajeniach; warto byłoby się zatrzymać i sprawdzić, czy ustalony tryb życia jest akurat właściwy; mamy też sytuacje, do których nie jesteśmy przygotowani i jest spora szansa, że wybierzemy złe rozwiązanie. Zależy to też od środowiska - jeśli przebywamy w zdemoralizowanym środowisku, prawe zasady, jakich chcemy się trzymać, działają przeciwko nam.

4:14-17 DROGA BEZBOŻNYCH

- często okoliczności zmuszają nas do przebywania wśród ludzi, z ktorych nie należ

y brać przykładu

- werset ten nie mówi, że nasze drogi się nie skrzyżują - tylko że mamy na tę ich drogę nie wchodzić

4:18 DROGA SPRAWIEDLIWYCH

- zorza - wg hebrajskiego chodzi o światło związane raczej z wschodem, niż zachodem słońca

- jak podczas wschodu słońca - w miarę upływu czasu powinniśmy mieć coraz więcej światła na swojej drodze, rozumieć lepiej, jak żyć

4:19 DROGA BEZBOŻNYCH

- przeciwieństwo jasnej drogi, którą idą prawi ludzie

- również przeciwieństwo drogi wspomnianej w wersecie 12 - prawy człowiek idzie prostą drogą, na której nie ma przeszkód, które sam sobie stworzył swoim postępowaniem; człowiek, który ma na sumieniu bezbożne uczynki, ciągle się za siebie ogląda w strachu, bo czyhają na niego pułapki, wynikłe z jego uczynków

4:23 SERCE JAKO ŹRÓDŁO ŻYCIA

- wg żydowskiej kultury serce jest siedliskiem rozumu, a nie uczuć

- komentarz z internetu

5/12: Przypowieści 3:27-35

3:27-28

- różnice w tłumaczeniu - BT mówi w 27. o odmawianiu zapłaty pracownikowi

- problemem jest rozpoznanie, czy ktoś rzeczywiście jest potrzebujący, czy chce nas naciągnąć - jeśli daną osobę znamy, to łatwiej zdecydować

- możliwe, że czasy się zmieniły i w czasach Salomona ludzie bardziej się znali i wiadomo było, jakie kto ma zamiary; dzisiaj raczej rzadko mamy znajomych proszących bezpośrednio o pomoc

- werset mówi o sprawach materialnych - i pieniądzach, i zapewne przedmiotach

- jeszcze inny aspekt zmiany czasów - dawniej, szczególnie na wsiach ludzie bliżej współpracowali z sąsiadami; teraz takiej sąsiedzkiej bliskości nie ma, bardziej z ludźmi z pracy, jeśli już; nie było może tyle pieniędzy, więc wiele rzeczy załatwiano na zasadzie wymiany

- jeśli komuś pośpieszymy z pomocą, to będziemy mieć w nim przyjaciela, i im szybciej go pozyskamy, tym lepiej - bez zwlekania do jutra :)

- dobrze byłoby być człowiekiem, do którego inni mają zaufanie i przychodzą po pomoc

- kluczowa sprawa - jeśli cię na to stać, jeśli możesz to uczynić

- nie należy od razu kogoś potępiać, jeśli widzimy, że z jakiegoś powodu nie pomaga

3:29 SPISKOWANIE PRZECIWKO BLIŹNIEMU

- Czy można spiskować przeciwko komuś, kto z nami nie mieszka? :) skoro werset nadaje taką kwalifikację.

- naiwne osoby są może szczególną pokusą, którą można by wykorzystać

- przykłady - obmowa, plotkarstwo, krecie roboty, psucie reputacji; wydawanie/inwestowanie pieniędzy skrycie, za plecami współmałżonka

3:30 SPIERANIE SIĘ BEZ PRZYCZYNY

- skąd się bierze? być może jesteśmy w złym humorze i wyładowujemy złość na kimś

- wiele razy spieramy się o mało znaczące detale, które w praktycznym życiu nie mają wielkiego znaczenia

- czasem spieramy się w dyskusji o jakąś myśl - a potem okazuje się, że tak naprawdę nie ma dowodów, czy jest tak, czy inaczej

- są ludzie, którzy uparcie wracają do spornych tematów, choć wszyscy iuż wiedzą, jakie mają poglądy

- są ludzie, którzy "lubią" się kłócić

- czasem mądrzejszy musi ustąpić, żeby nie doszło do eskalacji problemu

- Biblia mówi, że jeśli nasze postępowanie kogoś gorszy, to należy ustąpić - podobnie może być i w sporze, podobna zasada

wniosek: dobrze jest sprawdzić, czy jesteśmy typem człowieka, który chce mieć zawsze ostatnie zdanie, na ile jesteśmy w stanie ustąpić.

wniosek 2: mądrością w sytuacji spornej jest rozpoznanie, czy warto - werset nie zabrania spierania się, jeśli jest prawdziwy powód, jeśli ktoś nas skrzywdził.

3:31-32 MĄŻ GWAŁTOWNY I PRZEWROTNY

- czy krzywdziciel/mąż gwałtowny to to samo co mąż przewrotny? - czynienie innym krzywdy jest przewrotne, przeciwne ludzkiej naturze - przynajmniej tej zamierzonej przez Pana Boga

DLACZEGO MIELIBYŚMY ZAZDROŚCIĆ PRZEWROTNYM KRZYWDZICIELOM?

- fałszywi ludzie (przewrotni) wyrządzający innym krzywdę przez oszustwo często szybciej się bogacą; podstępne działanie często jest intratne, duża możliwość zysku - ale cudzym kosztem

- częściowo jest to związane z chciwością - mamy opanować naszą chęć zysku, jeśli to miałoby się zdarzyć nieczystym sposobem

3:33-35 CZY TAK ZAWSZE SIĘ DZIEJE?

- w dzisiejszych czasach z powierzchownego punktu widzenia często jest odwrotnie.

- Mal 3:14 --> komentarz

- wersety te będą prawdą w Królestwie Bożym - teraz w nim nie żyjemy; w historii im bardziej królestwo izraelskie i judzkie odchodziły od Boga, tym bardziej ta reguła się odwracała

- w czasach Salomona ludzie pewnie żyli ogólnie bliżej Boga, więc ta reguła może była mniej zniekształcona, niż w dzisiejszych czasach

5/5: Przypowieści 3:13-22

3:13-18 CZY TO TYLKO POCHWAŁA MĄDROŚCI, CZY MOŻE WYPŁYWA Z TEGO JAKAŚ NAUKA?

- mądrzy ludzie niekoniecznie żyją długo, są bogaci i otoczeni są chwałą

- mądrość być może oznacza, że człowiek cieszy się tym, co ma i w ten sposób osiąga stan szczęścia - wewnętrznego spokoju

- w NT jest zasada, ze nie to, co mądrego czy chwalebnego wybrał Bóg

- mądry człowiek z jednej strony nie ma wygórowanych wymagań, a z drugiej dzięki swojej roztropności zapewne ma zapewnione środki do życia

- stawiamy pytajnik - bo nie wygląda na to, że tak się zawsze dzieje w życiu, więc może jest jakieś "drugie dno"

3:19-20 - DLACZEGO NAGLE JEST PRZEJŚCIE DO MĄDROŚCI BOŻEJ, SKORO MOWA BYŁA O MĄDROŚCI LUDZKIEJ?

- jeśli będziemy nabywać mądrości Bożej, pomoże nam to w życiu

- jeśli mądrość jest cechą Bożą, to warto ją nabyć

- być może nie należy doszukiwać się związku, jeśli przypowieści są zbiorem myśli, a nie ciągłością?

WERSETY MÓWIĄ, ŻE PAN STWORZYŁ ZIEMIĘ - SKORO MY SĄDZIMY, ŻE STWORZENIE ZOSTAŁO DOKONANE PRZEZ LOGOSA?

- wersety podkreślają raczej projektanta, niż wykonawcę/budowniczego.

- przez Niego i dla NIego jest wszystko stworzone - werset, na którym się opieramy co do istoty stwarzającej

3:21-26: PRZEZORNOŚĆ I ROZTROPNOŚĆ - DWA ELEMENTY MĄDROŚCI

- roztropność - umiejętność dobierania środków do osiągnięcia danego celu

- przezorność - przewidywanie, przygotowywanie się na to, co przyjdzie, zapobieganie ewentualnym przykrym konsekwencjom

- przezorność - budowanie na skale, a nie na piasku

- w dzisiejszych czasach w wielu dziedzinach nie jesteśmy ekspertami i musimy polegać na innych - i przezorność sprowadza się do tego, żeby poznać, czy dany człowiek jest godzien zaufania - czyli chodzi bardziej o znalezienie odpowiednich ludzi i uzyskanie wiarygodnych informacji

- dobrze byłoby nauczyć się rozpoznawać psychologicznie uczciwość w ludziach

JAK POSTĘPOWAĆ ROZTROPNIE? CZY ROZTROPNOŚĆ ZA CZASÓW SALOMONA BYŁA INNA, NIŻ DZISIAJ?

- uzyskać drugą opinię, jeśli mamy wątpliwości co do czyjegoś osądu

- do due diligence - trzeba zebrać maksymalną ilość informacji, przygotować się do podjęcia decyzji

- jeśli coś wygląda zbyt dobrze - np. mała inwestycja przyniesie ogromne zyski - to zapewne jest w tym jakaś pułapka

- na głębszym poziomie dzisiejsza roztropność zapewne jest podobna do tej w czasach Salomona

- nie ma stuprocentowego bezpieczeństwa - nawet przyjaciel może zawieść, albo obrócić się przeciwko nam (np. Dawid oszukał Uriasza)

- roztropne chodzenie z Bogiem - może można liczyć na to, że jeśli będziemy starać się żyć według Bożych przykazań, to Pan postawi na naszej drodze uczciwszych ludzi?

- Pan nas będzie chronił - ale zwykle jest to związane ze spełnieniem jakiegoś warunku z naszej strony, choćby tego, żeby się starać, prosic o tę opiekę

- z drugiej strony - deszcz pada na sprawiedliwych i na niesprawiedliwych, więc czasem może się okazać, że roztropność ateisty i człowieka głęboko wierzącego będzie miała takie same skutki, przynajmniej na zewnątrz.

- być może mądry człowiek otacza się równie mądrymi ludźmi, wyznającymi podobne zasady uczciwości - i w ten sposób "samoczynnie" łatwiej nam będzie pozyskać uczciwe usługi

- paradoksalnie - nadmiar przezorności może spowodować ogromny niepokój, brak snu :) a nawet paranoję.

3:22 - CZY CHODZI O LITERALNE ŻYCIE I SZCZĘŚCIE DUSZY, CZY MOŻE COŚ WIĘCEJ?

CZY JAKOŚĆ SNU ŚWIADCZY O TYM, NA ILE JESTEŚMY PRZEZORNI I ROZTROPNI? :)

- dalsze wersety mówią, że dzięki mądrości można lepiej, spokojniej spać.

- roztropność i przezorność odnoszą się raczej do stosunków międzyludzkich, niż do relacji z Bogiem

PODSUMOWANIE: przezorność i roztropność polega też na pokładaniu ufności w Bogu

HOMEWORK: na ile należy być ostrożnym w pomaganiu innym? Czy możemy przesadzić z przezornością?

4/14: Przypowieści 3:5-12

3:5 NIE POLEGAJ NA WŁASNYM ROZUMIE

Przypowieści mówią, że mądrość jest cenna i trzeba się jej uczyć - ale ten werset mówi, że nie należy polegać na własnym rozumie. Wygląda to na sprzeczność.

- analogia z komputerem: rozum jako procesor przerabiający dane, a mądrość - oprogramowanie? dane?

- jak u dziecka - dziecko ma swój rozum, ale nie może na nim polegać; tak samo my nie możemy polegać na własnym wyrozumieniu bo pod tym względem jesteśmy dziećmi, niedoskonałymi ludźmi

- werset 6 wyjaśnia - kiedy nasze ścieżki stają się krzywe, potrzebna jest interwencja Boża, bo my sami nie jesteśmy w stanie nic już zrobić

- mądrość powinna nas w wielu sytuacjach w ogóle ustrzec od wejścia na krzywą ścieżkę - mówi o tym rozdział 2, żeby unikać złych ludzi, cudzej żony itp.

Przykłady krzywej ścieżki:

- jakiś układ biznesowy - kiedy zupełnie nie jesteśmy pewni, co zrobić, bo nie znamy człowieka i nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jak się sprawa potoczy

- Salomon - zamiast polegać na Panu, poszedł pod koniec życia za własną mądrością

- sytuacje spowodowane naszym emocjonalnym postępowaniem mogą nas zaprowadzić na te krzywe ścieżki

- wiele wydarzeń z życia ap. Pawła - np kiedy był w więzieniu i zupełnie nie był w stanie nic zrobić

CO TO ZNACZY "ZAUFAĆ Z CAŁEGO SERCA" I JAK ROZPOZNAĆ, ŻE JESTEŚMY W STANIE TO ZROBIĆ?

- takie zaufanie nie oznacza, że nie będzie się miało kłopotów - znów można spojrzeć na przykład Ap. Pawła, który w życiu miał mnóstwo trudności, a jednocześnie wielkie zaufanie do Boga

- nie zawsze będzie nam się podobało to, co Pan nam ześle, ale musimy mieć zaufanie, że będzie dobrze

- jeśli lecimy do Polski i się z kimś umawiamy, że będzie czekał na lotnisku, to nie mamy wątpliwości, że tak będzie; podobnie jest z Panem - jeśli obiecał, że pomoże, to pomoże, choćby nie w taki sposób, jak byśmy się spodziewali.

Wersety 7-8: JAK POŁĄCZYĆ JE Z POWYŻSZYMI?

- człowiek dobrze funkcjonuje tylko wtedy, kiedy ma połączenie z Bogiem; jeśli sobie sam zaczyna stanowić prawa, to raczej nie dochodzi do dobrego (przykład polityków, którzy tworzą chaos, zamiast ułatwiać organizację).

- jak w zegarku: jeśli tryby naszych działań nie są skoordynowane z Pańskim "napędem", to rzecz się nie powiedzie

NIE UWAŻAJ SIĘ SAM ZA MĄDREGO

W pewnych dziedzinach jesteśmy specjalistami, czyli jesteśmy "mądrzy". W jakich sytuacjach nie należy uważać się za mądrego?

- jeśli nie mamy pewności, nie należy udawać, że jesteśmy w danej dziedzinie ekspertem

- Salomon podkreśla skromność - nawet jeśli jesteśmy w czymś dobrzy

- nasz umysł powinien cały czas być otwarty, nie należy dopuścić do skostnienia i zaprzestania nauki

BÓJ SIĘ PANA

- jeśli nawarzymy piwa, to zapewne będziemy musieli je wypić, czyli będzie jakiś rodzaj kary za nasze postępowanie

- jeśli ktoś jest wyniosłego serca, to nie będzie bał się Pana, tylko działał po swojemu, a to zapewne sprowadzi go na manowce

- banie się może też mieć sens szanowania Boskich nakazów

KOŚCI

Czy można to zrozumieć literalnie?

- King James - health to thy navel, marrow to thy bones - odniesienie do pępka jako źródła pożywienia (w okresie ciąży) oraz kości, które muszą być wilgotne (PL) albo mieć wewnątrz szpik (EN) żeby spełniały swoją funkcję; kości w żydowskiej symbolice były określeniem całości ludzkiego jestestwa

9-12: DZIESIĘCINA

Nawiązuje to do zakonu - czy jeśli my zrobimy coś materialnego dla Pana Boga, to czy On nas również wynagrodzi w sposób materialny, tak jak obiecał to Izraelitom? Czy może ta zasada przestała obowiązywać w Wieku Ewangelii? Czy Pan Jezus mówi coś na ten temat?

- apostołowie byli ubodzy - Paweł nawet szył namioty

- bardziej liczy się bogactwo duchowe, niż materialne

- zbory czasem wspomagały podróżujących apostołów

JAK CZCIĆ PANA DARAMI ZE SWOJEGO MIENIA?

Czy to chodzi o wrzucenie pieniędzy do skrzynki na zebraniu? Co to znaczy dawać dla Pana?

- jeśli ktoś chce dobrze czynić, to możliwości jest wiele

- Pan dziesięcinę skrytykował - w przypadku faryzeuszy, którzy oddawali ją tylko na pokaz, a ich wnętrze nie było tego odbiciem

2 Kor 9 - apostoł pisze o tym, że jeśli się szczodrobliwie rozdaje, to na wszystko starczy; jest tu potwierdzenie, że dobrze jest dawać, a jednocześnie że można się spodziewać jakiejś nagrody nawet w obecnym życiu

SMAGANIE

"Kogo Bóg miłuje, tego smaga"

- holokaust jako część karania Bożego dla Izraela, obiecanego w przypadku nieposłuszeństwa

- w naszym osobistym życiu trudno czasem rozpoznać, czy dana sytuacja jest próbą naszego charakteru, czy to karanie

Jeśli nie mamy żadnych kłopotów, to czy powinniśmy się obawiać, że Pan się nami nie interesuje?

Przypowieści 3:1-2

3:1-2: CZY JEST TU GŁĘBSZA NAUKA?

ciekawe - Pan mówi, żeby się nie troszczyć, bo się i tak nie dołoży dni do swojego życia, a Salomon mówi, że mądrość przedłuża życie.

Kazn 3:14 - Pan rządzi długością wszystkiego

Mat 6:25 -

Może to są dwie strony tego samego zagadnienia? Szukanie mądrości u Salomona = szukanie Królestwa; nie oznacza to braku trudności, tylko opiekę Bożą i poczucie pokoju.

Mądrość żywieniowa - patrz historia Daniela i jego przyjaciół

Dwa sposoby zrozumienia tych wersetów:

1) literalnie - właściwy styl życia przedłuża życie "naturalnie"

2) jeśli się postępuje według praw Bożych, to Pan jakoś cudownie doda życia?

3 Mojż 26 - Pan obiecał błogosławieństwa - może do tego nawiązuje Salomon?

W NT Pan z jednej strony mówi, że naśladowanie Jego będzie jakoś nagrodzone nawet teraz, ale obiecane też są cierpienia, a nawet jest werset mówiący o tym, że śmierć jest zyskiem.

POKÓJ

- w 3 MOjż Pan Bóg obiecał pokój z sąsiadującymi narodami, tu chyba jest mowa bardziej o pokoju wewnętrznym - choć i może o pokoju z sąsiadami

- umiejętne - mądre - postępowanie z bliźnimi zapewni ci pokój w życiu

MIŁOSIERDZIE/Łaska I PRAWDA/wierność

- mamy konsekwentnie okazywać te cechy wobec innych ludzi

- szyja - zewnętrzne okazywanie dobrego charakteru, serce - wspomniane cechy mają być autentycznie naszym charakterem, a nie okazywane na pokaz

- nie ma tu mowy o sprawiedliwości, tylko o miłosierdziu i wierności

JAK NIE POLEGAĆ NA WŁASNYM ROZUMIE, TYLKO UFAĆ PANU?

W jakiej sytuacji możemy zdać się na zaufanie? Choroba? znalezienie się w niewoli? Zagrożenie życia?

Może trzeba to zrozumieć ogólnie - że bez względu na okoliczności moja wiara i zaufanie się nie zachwieje.

Może chodzi też o to, żeby nie odrzucać Boga (istnienia Boga) i nie polegać na własnym poznaniu w sensie wiedzy, nauki nagromadzonej przez ludzkość.

PROSTOWANIE ŚCIEŻEK

- nadzieja na nagrodę w przyszłości pozwala nawet na krętych ścieżkach widzieć światło, dzięki czemu ścieżka się prostuje.

HOMEWORK: nie polegaj na własnym rozumie: czy to nie jest sprzeczne z tym, że cała księga przypowieści nakłania nas do nabycia mądrości? Kiedy mamy używać naszej mądrości, a kiedy polegać wyłącznie na Panu?